11 Mart 2012 Pazar

Gağşak adı üzerine

Gağşak, şimdinin Yukarıkoçlu'su geçmişin Yukarı Mülgüç (Mürküç)'ünün en büyük mahallesi. Okuma yazmaya başlayalı beri gağşak adının yolların kesiştiği yer alnlamındaki "kavşak"tan geldiğini düşündüm. Muhtemelen devletin memuru da benim gibi düşünmüş olacak ki resmi kayıtlara da bu mahallenin adı Kavşak olarak geçmiş.

Bugün rastladığım bir bilgi "Gağşak" adının hiç de sandığımız gibi olmayabileceğini düşündürdü bana.

TDK Tarama Sözlüğünde "kağşamak" diye bir kelime var ve "bir şeyin parçaları gevşeyip dağılacak hâle gelmek" anlamına geliyor.



"Kağşak" ise "kağşamış, parçaları gevşeyip dağılacak hâle gelmiş" anlamına geliyor.

Şimdi akla şu sorular geliyor: Gağşak adı acaba bir zamanlar orada yıkılmaya yüz tutmuş bir bina, kale ya da yerleşim yeri olması nedeniyle mi verilmiş? Yoksa zamanında evler dağınık halde olduğu için mi bu adla anılmış o mahalle?

6 yorum:

  1. Merhabalar Sayın Hocam,

    1-)Bizim köyde (Akbulut Köyü) sizin köyünüzün bu adı "GARŞAK" olarak geçmektedir.(Hatta Garşaklı bir gelinimiz bile var!...) Köyümüz ağzında kelime başında ve sonunda bulunan "K" harfi "G" harfine dönüştüğünden ben bunu "KARŞAK" olarak aradığımda Köyümüzün eski imamı Sayın Turan TOK hocamızın şu araştırmasıyla karşılaştım.

    "(...) Yakakent ve Alaçam’da birçok yerleşim yerinin adı Türk boyları ile alakalı isimlerdir. Bunlar; Çepni, Gündüzlü, Karaaba (KaraAba), Oğuz, Türkmenoğlu mh (Küplüağzı), Kenezo-Könezo köyü Yakakent Kozköyü Hekimoğlu mahallesinin eski adı Kapan. Boz-Oklu(Bozuklu)nun üstünde Kuman-Kıpçaklara ait eski yerleşim yerinin ismi. Bugün tarla. Bu isim ”sekiz Peçenek”, ”sekiz oğuz” boyundan Kopan-Kapan. Kozköyü Tongaz mh. Kuman Kıpçakların Garşak-Karsak boyunun bir koludur. Karşak-Garsak (Oymak adıdır). Hebiller (Hebilli) Horasandan bir boy ismi Kirman köyü (Alidedebölmesinde eski bir yerleşim yerinin adı) Çobanlı (oymak adından) Çobanköy mahallesi Etyemez. Kırıklı, Küçükkırık, Büyükkırık, Terskırık, Bahşioymağı gibi isimlerle devam edip gider.
    http://www.kozkoy.net/editordevam_yazi.asp?idyazi=128 "

    2-)Garşak'ta kestane yetişiyor mu bilmiyorum ama şöyle bir bilgi daha var;" Kestaneye bazıları KESNE der.Haşlanıp ipe dizilip kurutulana DİZİN denir. Dizmeden kurutulana da GARŞAK denir.


    3-) Mülküç-Mürküş… adıyla ilgili yeni bir isme daha rastladığım 1935 tarihli SAMSUN gazetesindeki haber ise şöyle:
    “Yukarı Mülkçe ve Köse Köayleri
    Bafra kazasına bağlı Mülkçe köyünün Kavşak, Kaltak ve Kabakalan mahallelerinin “Yukarı Mülkçe” ve Gürgendüzü, Köse, Karaağaç, Akgüney, Öküztaş ve Redifli Mahallelerinin “Köse” namlarıyla iki köy olarak ayrılması tasvib kılındığı yüksek dahiliye vekaletinin 22/4/935 günlemeçli ve V.İ.U.M. şube 21188 sayılı buyruklarıyla bildirilmiştir.
    (Samsun Vilayet Gazetesi, 11 Mayıs 1935, Sayı:594 Sayfa:2 )
    Fotoğrafı İçin Link:
    http://postimage.org/image/dfl1rei8j/
    http://postimage.org/image/6dn457emr/

    Müsaadelerinizle paylaşmak istedim.
    Bu vesileyle en derin saygılarımı sunarım.

    YanıtlaSil
  2. Saygıdeğer Çetin Bey Kardeşim, ilginiz ve katkılarınız için ne kadar teşekkür etsem az. Söyleyecek çok sözüm var ama zülfü yare dokunur diye buraya yazmayacağım. Üzüldüğüm nokta yer isimlerinin çoğu kez gereksiz (ne gerek olabilir ki?) değiştirilmesi. Bu yapılırken milletimizin adlandırma geleneklerine uyulmaması ve eski isimlere ait sağlam bir belge de oluşturulmaması. Öz be öz Türk isimlerini yabancı kökenli diye değiştirmeyi "aydın"lık sanan cahillere mi yanayım, halkın ağzından duyduğu öz be öz Türkçe kelimeleri kendi kültürsüzlüğünden eğip büküp anlaşılmaz hale sokan ukalalara mı yanayım? Başımı hangi taşlara vurayım, oy!

    Mülgüç/Mürküş adının Mülkçe versiyonunu ilk defa duyuyorum. O yıllardaki Türkçeleştirme akımının yansıması olan bir yakıştırma gibi geldi bana, ama makul bir yakıştırma olmuş (keşke hep böyle makul işler yapılsa). 'Goltak'ın yöremizde pek de iyi anlama gelmeyen 'Kaltak'a, 'Gabalak'ın 'Kabakalan'a dönüştürülmesi için "ilginç"in ötesinde yorumda bulunmak istemiyorum. 'Redifli mahallesi'ni hiç duymadım. Acaba şimdiki ismi nedir?

    Saygılar

    Bu arada bizim oralarda kestane yetişmiyor, ne yazık ki.

    YanıtlaSil
  3. siteniz çok güzel olmuş.ide böyle çalışmalar yapmak istiyoruz.ben vicikler köyündenim.http://www.alacamtarihi.blogspot.com.tr/

    YanıtlaSil
  4. Bu yorum yazar tarafından silindi.

    YanıtlaSil
  5. Mülküc Köyünde Padişahın İzniyle açılan Cami
    Yıl H.1207 M. 1793

    Padişah’ın izniyle Mülküc köyündeki mescid, Cuma ve Bayram namazlarının kılınabilmesi için Camiye çevrilmiştir.Köydeki bu mescidi Molla Hüseyin yaptırmıştır.

    http://alacamtarihi.blogspot.com.tr/2014/08/mulkuc-koyunde-padisahn-zniyle-aclan.html

    YanıtlaSil